Citrix XenApp en XenDesktop bouwen op Windows en het aanbieden van Windows applicaties. Maar de wereld verandert. Moet Citrix ook veranderen? Windows op UNIX Twintig jaren geleden werd er beweerd dat Citrix niet lang zou bestaan. Immers, het product Winframe was bedoeld om Windows applicaties te bedienen op andere platforms, zoals oudere DOS-systemen, OS/2 en UNIX-systemen. Je kon toen alleen een volledig bureaublad op afstand bedienen. Met andere woorden, je werkt op DOS fullscreen met een Windows versie die op een multiuser Windows NT Server-variant draaide. Op een UNIX werkstation zag je ook een volledige bureaublad in een X-Windows venster.

Inmiddels zijn DOS en OS/2 helemaal, en UNIX werkstations bijna helemaal verdwenen zijn uit de IT-infrastructuur. Omdat de meeste werkplekken Windows draaien, hebt je toch geen Winframe meer nodig? Publiceren van applicaties Tien jaren geleden werd er beweerd dat Citrix niet meer lang zou bestaan. Met MetaFrame en later Presentation Server kon je inmiddels ook individuele Windows-applicaties publiceren, in plaats van of naast een volledig Windows-bureaublad.  Dit werd volop gebruikt om ingewikkelde applicaties of trage applicaties centraal aan te bieden op Windows-werkplekken, die verder gewoon lokaal Windows en andere Windows applicaties draaiden.

Er werd voorspeld dat dit snel zou ophouden, met de opkomst van web applicaties en ASP’s (Application Service Providers)en die op het intranet of internet draaiden. Als alle applicaties door een ASP worden aangeboden, heb je toch geen MetaFrame meer nodig? DaaS

En anno 2014? Heeft Citrix nog eens tien jaren bestaansrecht? XenApp wordt nog steeds zeer veel gebruikt om individuele applicaties aan te bieden op allerlei werkplekken (van Windows en Mac tot Linux) voor binnen bedrijven (als SaaS-oplossing zien we dit weinig). XenDeskop wordt gebruikt om echte PC’s (virtueel) op afstand te draaien als extra oplossing naast de gedeelde desktopsessies op een XenApp-omgeving. De technologie zo ver doorontwikkeld dat er bijna geen beperkingen meer zijn. Er zijn al heel veel aanbieders die één van deze twee Windows-desktop-concepten aanbieden vanuit de cloud (DaaS), waardoor de prijs per werkplek laag is en zelfs per maand kan worden bepaald. Handig om overal met je eigen desktop te kunnen werken en handig voor beheer.

Wat als… Maar, het is nog steeds een oplossing gebaseerd op het concept van het aanbieden en beheren van Windows en Windows-applicaties. En daar zit nu het katje. Heeft Windows over tien jaar nog de relevantie die het nu nog steeds heeft? Waarschijnlijk niet. We zien dat terug in de opkomst van tablets en het toenemend gebruik van smartphones om (deels) te werken. Ook zien we hoeveel moeite het Microsoft kost de markt te overtuigen van Windows 8 (en Windows op smartphones en tablets) en om bedrijven te motiveren nu eindelijk eens te stoppen met Windows XP. Webapplicaties, die we tegenwoordig cloud-applicaties moeten noemen, beginnen nu echt door te breken. Je kunt al heel veel doen in de cloud. Dit is iets van de laatste paar jaren. Apps op smartphones en tablets zijn voor het merendeel ook cloud applicaties. Ze maken voor allerlei functies gebruik van servers in de cloud, er zitten ingebouwde browsers in, ze werken samen met peer-applicaties (vooral bij games).

In het jaarrapport van Citrix over 2012 lezen we: “There continues to be an increase to the number of alternatives to Windows operating system powered desktops, in particular mobile devices such as smartphones and tablet computers. Users may increasingly turn to these devices to perform functions that would have been traditionally performed by desktops and laptops, which in turn may  shrink the market for our Desktop Virtualization products.” De cloud het einde voor Windows Nu gaat het in het bedrijfsleven traag. Windows XP wordt net pas afgebouwd, dus de kans is groot dat op dit moment Windows 7 (of misschien Windows 8) uitgerold wordt, eventueel als interne of externe DaaS-oplossing met Windows-applicaties erop. Dan zijn we die infrastructuur over tien jaar echt nog niet kwijt.

Als bedrijven echter parallel aan deze nieuwe Windows op de desktop en laptop, de komende 10 jaren migreren naar web/cloud-applicaties, dan is er bij de volgende vervanging nog veel minder noodzaak voor Windows. De browser is dan de enige applicatie die nog nodig is. In de browser draai je alles wat nodig is, zelfs games lopen er snel binnen. Het besturingssysteem op de devices heeft dan zijn waarde verloren, en dan kan elke device en elk besturingssysteem alle applicaties draaien uit de cloud. Voorspeld wordt dit al lang, maar zal het over tien jaar zover zijn? De apps wereld Citrix heeft producten voor security, toegang, webversnelling, datasynchronisatie, online vergaderen, mobile device manegement en veel meer. XenApp/XenDesktop zijn slechts twee producten uit het totaalpakket van wel 50 producten/diensten. Toch komt op dit moment nog een groot deel van de omzet uit XenApp (en onderhoud en migratielicenties naar XenDesktop) maar als dit elk jaar weer iets meer verschuift richting de ander 48 producten, komt het helemaal goed. XenApp en XenDesktop krijgen het over toen jaar misschien moeilijk, maar Citrix zelf heeft al lang geleden de stap gemaakt weg van slechts Windows-producten. Het huwelijk tussen Citrix en Windows loopt dan uit misschien op een scheiding, maar Citrix kan heel goed zonder deze ‘partner’ verder.    

Alle VDI marketing geweld doet ons vaak vergeten dat desktopvirtualisatie veel meer is dan alleen VDI, de virtuele desktop infrastructure.  VDI is bedacht door VMware en de oplossing is vooral bedoeld om gevirtualiseerde workloads van Windows werkplekbesturingssystemen op afstand met het RDP-protocol van Microsoft te bedienen. Leuk, voor sommige toepassingen handig, voor sommige inzetgebieden onmisbaar. Maar het blijft een niche markt. Er zijn nog steeds weinig bedrijven die ervoor kiezen al hun desktops te vervangen door thin clients of om op alle werkplekken een remote desktop te bedienen. VDi wordt gebruikt als aanvulling op… server-based computing. Veel fans van VDI spreken maar al te graag over Daarom spreekt  Citrix liever van application delivery en desktop delivery. Application delivery is het aanbieden van losse applicaties met XenApp of XenDesktop. Deze applicatie kan gehost zijn of met applicatie streaming naar de Windows-werkplek worden gestuurd. De combinatie komt eveneens voor. De server die de gehoste applicaties aanbiedt met server-based computing wordt zelf voorzien van deze applicaties middels streaming. XenDesktop kan ook individuele applicatie aanbieden of publiceren, net als XenApp. Het verschil is natuurlijk dat deze applicaties op een systeem draaien dat niet wordt gedeeld door vele gebruikers. Desktop delivery kan een gehoste desktop zijn of een gevirtualiseerde workload, die op afstand wordt bediend. Het is maar een ingewikkelde bedoening die vooral met marketing te maken heeft. Er wordt veel meer over VDI gepraat en geschreven dan dat het wordt gebruikt. En nog steeds is de gehoste applicatie op XenApp marktleider: elke grote en veel kleine organisaties gebruiken dit concept. Citrix staat aan de top, alleen door onduidelijke naamgeving is dit uit het vizier verdwenen. XenDesktop is immers wat je moet gebruiken, en XenApp is daar een onderdeel van. Maar de praktijk is andersom: organisaties bouwen op XenApp en XenDesktop is daar een klein onderdeel van. Server-based computing is dus wat we allemaal doen. En een beetje VDI.

Een slogan lange tijd door Citrix gebruikt om aan te geven dat je met XenApp op elke gewenste locatie, op elk tijdstip en op elk apparaat kunt werken. Nu in het desktopvirtualisatie tijdperk is deze slogan weer opnieuw van stal gehaald. Het klinkt werkelijk fantastisch en dat is het ook als het werkt. Ik heb eens een verhaal geschreven over een deelnemer aan de Amsterdam – Beijing Classic Car Endurance Rally 2006. De betreffende auto was gedurende een groot deel van de rally tot in China online. Weliswaar via een zeer trage verbinding en een niet echt draagbare satelliet zender/ontvanger en bijbehorende telefoon. Dit was vijf jaar geleden. Je zou zeggen dat je nu in 2011 - zonder geavanceerde satellietapparatuur - gewoon overal online kunt zijn. En zeker als je niet naar verlaten en minder ontwikkelde continenten gaat maar in de buurt blijft. Laten we zeggen Frankrijk of Engeland. Helaas, dat valt allemaal nogal tegen. Om te beginnen blijkt dat er nogal wat plekken zijn, waar je een slechte verbinding hebt met je smartphone. Het signaal valt weg of wisselt van de ene naar de andere aanbieder. E-mail ophalen gaat vaak mis en versturen van e-mail nog vaker. En dat niet alleen op je vakantiebestemming maar ook op veel plaatsen in de buurt en onderweg. Geen verbinding betekent niet kunnen bellen, niet kunnen mailen en niet kunnen internetten. Geen toegang tot je bedrijfsdata, bedrijfsapplicaties, social networks, weblogs en meer. De enige manier om nog een beetje te communiceren is het versturen en ontvangen van SMS-berichten. De kortstondige tijd dat er wel zo nu en dan een provider beschikbaar  is, is dat het enige wat mogelijk is. En daar sta je dan met je iPhone, iPad en een Windows laptop. Pas als je er zeker van kunt zijn dat je echt overal een 3G-verbinding tot je beschikking hebt, gaat de slogan op. Anders ben je gewoon net zo beperkt als vijftien jaar geleden: je werkt met lokale bestanden en lokale applicaties op je laptop en communiceert met papieren post en postzegels. Geen virtualisatie, geen cloud computing en andere high-tech oplossing lost dit probleem op.

Een appliance is een term die al lange tijd bestaat. Het is een eenvoudig te plaatsen en gebruiken apparaat, zonder dat je ingewikkelde handleidingen moet lezen, bedoeld voor een enkel specifiek doel. Een Senseo-apparaat is een appliance in het huishouden, maar in de IT-wereld zijn het meestal 19" 1u tot 4u hoge kastjes, die na montage in het rek firmware starten en hun werk gaan doen. Firewalls, NAS-servers, routers, DNS-servers, security appliances, VPN-appliances, enzovoort. Appliances zijn veelal voorzien van ASIC's die specifieke functies (vaak rekenintensief) uitvoeren om de appliance met optimale prestaties te laten functioneren.

Maar omdat een appliance van binnen ook veelal een Intel processor heeft en de firmware gebaseerd is op Linux of BSD, draaien appliances ook in een virtual machine. Voorwaarde is dat dit niet is uitgeschakeld in de firmware (het is mogelijk te detecteren of software op hardware of op een VM draait) en dat de speciale hardwarecomponenten (zoals die ASIC's) niet noodzakelijk zijn. Deze images in virtual machine diskformaat zijn na download te gebruiken als waren het echte appliances: de virtual appliance.

Voor de Citrix Netscaler waren er al virtual appliances, maar die vereisten nog XenServer. Nu is de virtuele NetScaler, de NetScaler MPX ook te draaien als workload op VMware ESX: de NetScaler VPX. Handig voor testen, POF's, evaluaties maar wellicht in productieomgevingen waar performance niet belangrijk is maar de specifieke functies wel. Controleer goed de specs van virtual appliances, want vaak zijn grenswaardes bewust afgeknepen, wat ze voor productie doelen ongeschik maken.

Ook voor de Access Gateway is sinds kort een VPX virtuele variant te downloaden. Deze virtuele appliance is gebaseerd op de Access Gateway Standard Edition 4.6.2 en draait volgens de specs alleen als workload op XenServer 5.5. Ook van de Citrix Branch Repeater komt nog een virtual appliance.

De Citrix Merchandising server, in de grafische console nog "Citrix Receiver Update Server" genoemd, is een virtual appliance, die je opstart via XenServer. De server is bedoeld voor het onderhouden van alle Clients die Citrix inmiddels heeft, en die nu Receivers worden genoemd. Het product moet nog aangekondigd worden, en we moeten niet raar opkijken als de naam nog een keer verandert. Om de virtuele appliance daadwerkelijk te kunnen inzetten, heb je in je infrastructuur XenServer, een Access gateway Enterprise Edition en een XenApp infrastructuur nodig. Waar deze laatste twe specifiek voor nodig zijn, is niet duidelijk want in het architectuur plaatje komen deze niet voor.

De virtuele appliance draait Linux en wordt zelf onderhouden met rpm packages die het systeem automatisch download van de Citrix update web site. Alle ICA clients (plug-in´s) en andere clients worden vanzelf van Citrix gedownload naar de Merchandising Sever, alwaar ze staan te wachten totdat je als beheerder deze vrijgeeft naar de clients. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van Active Directory, waar de Merchandising Server domeinlidmaatschap van moet hebben en waarmee de gebruikers worden vastgesteld. De allerleerste keer moet je de Receiver for Windows toepassing downloaden en installeren, met Administrator rechten. je moet dan ook inloggen met je ADS account. Op de taakbalk verschijnt daarna het kleine blauwe pictogram van de receiver. De oplettende beheerder herkent dit pictogram, want het kwam anderhalf jaar geleden al voor op de sheets van Mark Templeton tijdens iForum. De receiver zelf wordt vanaf nu onderhouden met de merchandising Server, die volgens configuratie de noodzakelijke plug-in´s update op de werkplekken.

De software lijkt qua architectuur op Windows update Service van Microsoft. Hoewel dit alweer een toevoeging is in de toch al complexe infrastructuur, is het bittere noodzaak iets dergelijks te hebben, want op dit moment wordt elke client zo´n beetje door de eigen omgeving geupdate (XenApp doet de ICA client, de AG doiet de SSL client enzovoort). Merchandising server brengt wat structuur in de updates en zal daarom zeker als beheervriendelijk en kostenbesparend aangeboden worden.

Helaas lijkt het nog een Windows-only oplossing, omdat clients voor andere werkplek besturingssystemen niet geupdate kunnen worden.